Umowa o dzieło jest najczęściej nadużywaną umową i często stosowaną w stosunkach prawnych, które w rzeczywistości umowy o dzieło nie stanowią. Na wstępie należy podkreślić, że zatytułowanie umowy jako umowa o dzieło nie oznacza, że sądy czy urzędy w rzeczywistości tak zakwalifikują dany stan prawny, albowiem będą one badać rzeczywiście wykonywane czynności. Zgodnie z art. 65 § 2 Kodeksu cywilnego, w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. W umowie o dzieło przedmiotem zobowiązania przyjmującego zamówienie jest wykonanie oznaczonego dzieła, czyli osiągnięcie określonego rezultatu. Istotnym jest, że dzieło może mieć charakter materialny np. rzeźba lub niematerialny np. koncert.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia z dnia 7 kwietnia 2022 r., sygn. akt: II GSK 278/22, wskazał że kwestią równie istotną dla odróżnienia umowy o dzieło od umowy zlecenia jest kwestia podmiotowa. Niebagatelne bowiem znacznie dla wykonania zamówionego dzieła będą mieć predyspozycje przyjmującego zamówienie – jego zawód, specyficzne umiejętność czy też biegłość, a wręcz kunszt, jakim cechują się wytwory poczynione przez zleceniobiorcę. Niewątpliwie w przypadku umów o dzieło przywołane kryteria mają kluczowe znaczenie w odróżnieniu od strony podmiotowej umów zlecenia, gdzie osobiste wykonanie zamówienia nie ma takiego znaczenia.
W umowie o dzieło możliwym jest określenie wynagrodzenia jako:
– kosztorysowe;
– ryczałtowe;
– mieszane.
Wynagrodzenie kosztorysowe przyjmuje za podstawę zestawienie planowanych prac i przewidywanych kosztów (materiałów, robocizny), dopuszcza modyfikację wynagrodzenia, jeżeli w toku prac nastąpi zmiana wysokości cen lub stawek przewidzianych w obliczeniach kosztorysowych, poprzez przyznanie każdej ze stron żądania odpowiedniej zmiany umówionego wynagrodzenia.
Wynagrodzenie ryczałtowe to z góry ustalona kwota, z istoty swej nie ma być zmieniane. Po to stosuje się ryczałt, by ustalić i zamrozić kwotę wynagrodzenia, niezależnie od kosztów potrzebnych do prawidłowego wykonania umowy o dzieło.
Wynagrodzenie mieszane jest często stosowane w umowach o roboty budowlane, w których ryczałt dotyczy zakresu robót ujętych w umowie, natomiast wszelkie roboty dodatkowe rozliczane są kosztorysowo.
Kodeks cywilny przewiduje kilka możliwości wpływania na wykonawcę kiedy ten opóźnia się lub wykonuje dzieło wadliwe.
Jeżeli wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.
Jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.
Kodeks przewiduje również sytuacje odwrotną, kiedy to przyczyną problemu z wykonaniem działa jest zachowanie zamawiającego.
Zamawiający nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania dzieła, jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego. Jednakże w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła.
Jeżeli do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego, a tego współdziałania brak, przyjmujący zamówienie może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin z zagrożeniem, iż po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.
Obowiązkiem zamawiającego dzieło jest jego odebranie, a w braku odmiennej umowy wykonawcy należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła.
Z uwagi na fakt, że umowa o dzieło często zależy od osobistych cech wykonawcy, kiedy np. pragniemy by ten stworzył obraz, to Kodeks cywilny przewiduje sytuację śmierci wykonawcy, gdy nie chcemy by nasz obraz namalował np. pracownik wykonawcy. Zgodnie z art. 645 § 1 Kodeksu cywilnego, mowa o dzieło, którego wykonanie zależy od osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie, rozwiązuje się wskutek jego śmierci lub niezdolności do pracy.
W przypadku pytań lub wątpliwości w zakresie umowy o dzieło, zapraszam do kontaktu z Kancelarią.
Kancelaria adwokacka
ul. Jagiellońska 24/2,
40- 032 Katowice
