Miesiąc: luty 2024

Umowa dożywocia

Umowa dożywocia polega na zobowiązaniu właściciela nieruchomości (dożywotnika) do przeniesienia jej własności na nabywcę oraz zobowiązanie wzajemne nabywcy do zapewnienia dożywotniego utrzymania zbywcy (dożywotnika).

 

Definicja ustawowa oraz forma umowy

Zgodnie z definicją umowy dożywocia, jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Przedmiotem umowy dożywocia jest nieruchomość, dlatego też umowa ta musi przybrać formę aktu notarialnego.

 

Obowiązki nabywcy nieruchomości

Przywołane w ustawowej definicji obowiązki względem zbywcy mają charakter przykładowy, co oznacza, że nabywca nieruchomości nie musi przyjmować zbywcy jako domownika, ten może mieszkać sam albo u osoby trzeciej. Nabywca może być wówczas obowiązany opłacać wszystkie jego opłaty. Strony mogą się także umówić, że nabywca nieruchomości będzie systematycznie przekazywał zbywcy określone sumy pieniędzy na jego utrzymanie.

Podsumowując, strony mogą dowolnie określić jakie obowiązki ma nabywca nieruchomości względem dożywotnika. Istotnym jest by została zachowana istota umowy dożywocia –  zakres świadczeń na rzecz dożywotnika powinien być taki, aby jego potrzeby życiowe były zaspokojone w stopniu wyłączającym konieczność zdobywania przez niego środków do życia z innych źródeł.

 

Rozwiązanie umowy

Ze względu na specyficzny charakter dożywocia, umowa ta nie może zostać wypowiedziana przez żadną ze stron, nie można od takiej umowy odstąpić. Rozwiązanie łączącego strony stosunku prawnego wymaga wydania wyroku sądowego. Prezentowany jest jednak pogląd, że dożywotnik może zrzec się przysługujących mu uprawnień.

 

Ciekawostka

W artykule https://adwokatskowronska.pl/znaczenie-darowizny-w-postepowaniu-spadkowy/, wskazano, że spadkobiercy mogą być zobowiązani do rozliczania otrzymanych od spadkodawcy darowizn. Umowa dożywocia często jest stosowana zamiast umowy darowizny, gdyż w odróżnieniu od darowizny, nieruchomość z umowy dożywocia nie jest zaliczana do schedy spadkowej, czyli nie musimy jej rozliczać w postępowaniu spadkowym.

W przypadku, gdy spadkobierca odrzuci spadek  dochodzi do fikcji prawnej, w wyniku której zostaje on wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. W takiej sytuacji w jego miejsce do dziedziczenia dochodzą jego dzieci.

Nowelizacja

Do 15 listopada 2023r., aby odrzucić spadek w imieniu dziecka koniecznym było wszczęcie postępowania sądowego, celem pozyskania zgody sądu opiekuńczego do dokonania odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka.

Aktualnie, zgodnie z art. 101 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 6401 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku – jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. W braku porozumienia rodziców stosuje się przepis § 3.

Brak zgody sądu

Zgodnie z przywołaną zmianą, w chwili obecnej rodzice mogą odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka, bez zgody sądu, jeżeli:

– rodzice dokonają tej czynności wspólnie lub rodzic posiada zgodę drugiego rodzica, i

– spadek odrzucili również inni zstępni rodziców tego dziecka np. dorosłe rodzeństwo dziecka.

 

Sytuacje, kiedy zgoda sądu będzie wymagana

Nadal potrzebna będzie zgoda sądu opiekuńczego, jeżeli:

– rodzice nie są zgodni co do odrzucenia spadku, lub

– spadku nie odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka np. dorosłe rodzeństwo dziecka.

 

W przypadku dalszych pytań, zapraszam do kontaktu z Kancelarią.

 

Zaliczenie darowizny do udziału w spadku

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Najczęściej umowa darowizny występuje pomiędzy osobami spokrewnionymi, co oznacza że umowę tę zawierają przyszli spadkodawcy z przyszłymi spadkobiercami.

Ustawodawca nakazuje równo traktować wszystkich spadkobierców i tym samym nakazuje by korzyści uzyskane przez zstępnych za życia spadkodawcy, powinny być uwzględnione podczas działu spadku. Istotnym jest, że wskazane niżej zasady mają zastosowanie jedynie przy dziedziczeniu ustawowym, nie stosuje się ich w przypadku istnienia testamentu.

W związku z czym, w przypadkach w których doszło do dziedziczenia ustawowego i dział spadku następuje między zstępnymi spadkodawcy (dzieci, wnuki) albo między jego zstępnymi i jego małżonkiem, ustawodawca nakazuje, by każdemu z tych spadkobierców zaliczać na jego schedę spadkową otrzymane przez niego od spadkodawcy darowizny. Oznacza to, że w przypadku gdy zstępni bądź małżonek otrzymali jakąś darowiznę od spadkodawcy, to muszą ją doliczyć do swojego udziały w spadku. Nie podlegają zaliczeniu na schedę spadkową drobne darowizny zwyczajowo w danych stosunkach przyjęte.

 

Wartość darowizny przekraczająca udział w spadku

Jeżeli wartość darowizny podlegających zaliczeniu przewyższa wartość udziału w spadku, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W wypadku takim nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia.

 

Sposób rozliczenia darowizn

Zaliczenie na schedę spadkową darowizn polega na doliczeniu ich wartości do spadku, następnie ustaleniu sched czyli udziałów spadkowych spadkobierców i odjęciu od tych sched wartości darowizn podlegających zaliczeniu.

 

Wyłączenie obowiązku zaliczania darowizn

Wspomniane powyżej zaliczenie darowizn na schedę spadkową nie będzie jednak dokonywane, kiedy z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem z obowiązku takiego zaliczenia. Takie wyraźne oświadczenie woli zwalniające z obowiązku zaliczenia może zostać zawarte przez spadkodawcę w jego testamencie, w umowie darowizny bądź w odrębnym oświadczeniu woli.